‘ദേശീയ പഞ്ചായത്ത് ദിനം ‘ഏപ്രില് 24: പഞ്ചായത്ത് രാജ് ലക്ഷ്യം കണ്ടോ?
ഇന്ത്യന് ഉപഭൂഖണ്ഡത്തില് നിന്നും ഉത്ഭവിച്ച ഒരു രാഷ്ട്രീയ വ്യവസ്ഥയാണ് പഞ്ചായത്ത് രാജ്. അധികാരം ജനങ്ങളിലേക്ക് എന്നാശയമാണ് പഞ്ചായത്തീ രാജിന്റെ അടിസ്ഥാന ശില. ഓരോ ഗ്രാമവും സ്വയം പര്യാപ്തമാക്കുക എന്ന മഹാത്മജിയുടെ ലക്ഷ്യമാണ് പഞ്ചായത്ത് രാജിന്റെ പ്രചോദനം
ചരിത്രം
സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം ഉണ്ടായ പ്രതിഭാസമല്ല പഞ്ചായത്ത് രാജ്. യുഗാന്തരങ്ങള്ക്ക് മുമ്പ് തന്നെ അത് രാജ്യത്ത് നിലവിലുണ്ട്. വേദിക്ക് കാലഘട്ടത്തില് ആത്മീയ നേതാവടക്കം അഞ്ചുപേരുടെ ഭരണസംവിധാനം ഉണ്ടായിരുന്നു, ഋഗ് വേ ദത്തില് സഭ, സമിതി, വിദഥാ എന്നിങ്ങനെയുള്ള പ്രാദേശിക ഭരണ പ്രക്രിയയെ കുറിച്ചും, രാമായണത്തില് ജന്പദ് ( ഗ്രാമം), മഹാഭാരതത്തില് ശാന്തി പര്വ്വം എന്നിങ്ങനെ പരാമര്ശിക്കുന്ന സംവിധാനങ്ങളെല്ലാം പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനത്തിന്റെ പൂര്വ്വപതിപ്പുകളാണ്. പഞ്ചായത്ത് എന്നാല് അഞ്ചംഗ സമിതി എന്നും രാജ എന്നാല് ഭരണം എന്നുമാണ് വിവക്ഷിക്കുന്നത്.
ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ വരവോടെ രാജ്യത്ത് നിലനിന്നിരുന്ന പ്രാദേശിക ഭരണസംവിധാനങ്ങള് ക്ഷയിച്ച് തുടങ്ങിയെങ്കിലും 1870 ലെ മായോ പ്രഭുവിന്റെ പ്രമേയം പ്രാദേശിക ഭരണകൂട സംവിധാനത്തിന് പുതിയ ഊര്ജ്ജം ലഭിക്കുന്നതിന് കാരണമായി. 1882 ല് പ്രാദേശിക ഭരണസംവിധാനത്തില് കൂടുതല് പേരെ തെരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിന് ലോര്ഡ് റിപ്പണ് തുടക്കമിട്ട പ്രക്രിയ ഇന്ത്യന് പ്രാദേശിക ഭരണകൂടങ്ങളുടെ മാഗ് നാ കാര്ട്ടായായി മാറി. 1907 ല് റോയല് കമ്മീഷന് പ്രഖ്യാപനത്തോടെ പ്രാദേശിക ഭരണകൂടങ്ങളുടെ പ്രവര്ത്തനത്തില് ബാഹ്യ ശക്തികളുടെ ഇടപെടല് പൂര്ണമായും ഇല്ലാതായി.1919ലെ മൊണ്ടേഗു ചെംസ് ഫോര്ഡ് പരിഷ്കാരത്തോടെ പ്രാദേശിക ഭരണകൂടങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണം പ്രവിശ്യ കള്ക്ക് കൈമാറുകയും1925ല് 8 പ്രവിശ്യകള് പഞ്ചായത്ത് രാജ് നിയമം ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്തതോടെ പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനം സാര്വത്രികമായി രാജ്യത്ത് ഉടലെടുക്കാന് തുടങ്ങി. ബ്രിട്ടീഷ് ഗവര്ണര് ജനറലായിരുന്ന ചാള്സ് മെറ്റ് കാള്ഫ് അന്നത്തെ ഇന്ത്യന് വില്ലേജുകളെ ‘ലിറ്റില് റിപ്പബ്ലിക്ക് ‘എന്ന് വിശേഷിപ്പിച്ചത് അന്നുണ്ടായിരുന്ന പ്രാദേശിക ഭരണകൂടങ്ങളുടെ പ്രാധാന്യം വിളിച്ചോതുന്നു.
സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന് ശേഷം
ചിതറി കിടന്നിരുന്ന നാട്ടുരാജ്യങ്ങളെ കൂട്ടിയോജിപ്പിച്ച് രാജ്യം സ്വാതന്ത്ര്യം പ്രാപിച്ചപ്പോള് സര്ക്കാര് നടപ്പിലാക്കി കൊണ്ടിരിക്കുന്ന വ്യത്യസ്ത സാമൂഹ്യ വികസന പദ്ധതികളെക്കുറിച്ച് പഠിക്കുന്നതിന് പ്രധാനമന്ത്രി ജവഹര്ലാല് നെഹ്റു 1957 ജനുവരിയില് ബല്വന്ത് റായ് മേത്തയെ ചുമതലപ്പെടുത്തി. ഇത് ഇന്ത്യയിലെ പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനങ്ങളുടെ ആരംഭത്തിന് കാരണമായി. കേന്ദ്രം നടപ്പിലാക്കി കൊണ്ടിരിക്കുന്ന പദ്ധതികളില് ജനപങ്കാളിത്തം വര്ദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് ത്രിതല പഞ്ചായത്ത് സംവിധാനങ്ങള് ഉണ്ടാകണമെന്ന് മേത്ത കമ്മിറ്റി റിപ്പോര്ട്ട് ചെയ്തു. പ്രാദേശിക ഭരണസംവിധാനങ്ങളെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന കാര്യത്തില് അതീവ തല്പരനായ ജവഹര്ലാല് നെഹ്റു അധികാരവും തീരുമാനമെടുക്കാനുള്ള അവകാശവും വില്ലേജുകളിലെ ജനങ്ങള്ക്ക് നല്കുന്നതിന് പഞ്ചായത്തുകള്ക്ക് അധികാരം നല്കാം എന്ന് ബള്ബന്ത റായി മേത്തയുടെ ശുപാര്ശകള് അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞത് ഇന്ത്യയിലെ പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനങ്ങള്ക്ക് ഭാവാര്ത്ഥമായ പരിവര്ത്തനമാണ് നല്കിയത്. 1959 ല് ഗാന്ധിജയന്തി ദിനമായ ഒക്ടോബര് 2 ന് സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ ഗ്രാമ പഞ്ചായത്ത് രാജസ്ഥാനിലെ നൗഗരില് പിറന്ന് വീണു. ഇന്ന് രാജ്യത്ത് 255536 ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകളും,6742 ബ്ലോക്ക് പഞ്ചായത്തുകളും,665 ജില്ലാ പഞ്ചായത്തുകളിലും ആയി 31.5 ലക്ഷം ജനപ്രതിനിധികള് ഉള്ള ബ്രഹ്ത്തായ ഒരു ഭരണസംവിധാനമായി പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനം മാറിക്കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. 64% ജനങ്ങളും ഗ്രാമങ്ങളിലാണ് താമസിക്കുന്നത് എന്നതുകൊണ്ടും പഞ്ചായത്ത് രാജ് മന്ത്രാലയത്തിന് മാത്രമായി 1200 കോടിയിലധികം രൂപ ബഡ്ജറ്റില് വകയിരുത്തിയതും ഇന്ത്യയിലെ പഞ്ചായത്തുകളുടെ പ്രവര്ത്തന വൈപുല്യത്തെ ഓര്മ്മപ്പെടുത്തുന്നു.
രാജ്യത്തെ അടിയന്തരാവസ്ഥക്ക് ശേഷം അധികാരത്തില് വന്ന ജനതാ സര്ക്കാര് 1977 ല് പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനങ്ങളെക്കുറിച്ച് പഠിക്കുവാന് അശോക മേത്ത കമ്മിറ്റിയെ ചുമതല പെടുത്തുകയും ദ്വിതല ( ടു ടയര്) പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനം വേണമെന്ന് അദ്ദേഹം ശുപാര്ശ ചെയ്യുകയും കേരളവും കര്ണാടകവും ഇത് ഫലപ്രദമായി നടപ്പിലാക്കുകയും ചെയ്തു. 1985 ല് രാജീവ് ഗാന്ധി നിയമിച്ച എല് എം .സാംഗ് വി കമ്മിറ്റിയാണ് രാജ്യത്തുള്ള പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനത്തിന് ഭരണഘടന പിന്തുണയില്ല എന്ന കാര്യം ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചത്. ഭരണഘടന നിര്മ്മാണ സമയത്ത് പഞ്ചായത്തുകളെ കുറിച്ച് നിയമങ്ങളില് ഉള്പ്പെടുത്തണം എന്ന ആവശ്യം ഉയര്ന്നെങ്കിലും ഭരണഘടനാ ശില്പി ഡോക്ടര് അംബേദ്കര് മേല് ജാതിക്കാരുടെ വിളനിലമായ പഞ്ചായത്ത് സംവിധാനത്തെ ഭരണഘടനയില് ഉള്പ്പെടുത്തുന്നതിന് തയ്യാറായില്ല, തുടര്ന്നാണ് നടപ്പിലാക്കാന് നിര്ബന്ധമില്ലാത്ത നിര്ദ്ദേശക തത്വത്തില് അനുഛേദം 40 ആയി വില്ലേജ് പഞ്ചായത്തുകളെ കുറിച്ച് പ്രതിപാദിച്ചത്. ആര്ട്ടിക്കിള് 246 ല് പ്രാദേശിക ഭരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിഷയങ്ങളില് നിയമനിര്മാണം നടത്താന് സംസ്ഥാന നിയമസഭകള്ക്ക് സാധിക്കുമായിരുന്നുവെങ്കിലും വ്യത്യസ്ത രീതിയിലായിരുന്നു പഞ്ചായത്തുകളുടെ ഘടന അന്ന് രാജ്യത്ത് നിലവിലുണ്ടായിരുന്നത്.
ചില സംസ്ഥാനങ്ങളില് നാല് തട്ടിലുള്ളതും ചില സ്ഥലങ്ങളില് മൂന്നും രണ്ടും തട്ടിലുള്ള പഞ്ചായത്തുകള് ആയിരുന്നു അന്ന് ഉണ്ടായിരുന്നത് ഇതിനെ മറികടക്കുവാന് 1989 ല് 64 ആം ഭരണഘടന ഭേദഗതി രാജീവ് ഗാന്ധി കൊണ്ടുവന്നെങ്കിലും രാജ്യസഭയില് പരാജയപ്പെട്ടു. തുടര്ന്ന് 1990 ലും 74 ഭരണഘടന ഭേദഗതി കൊണ്ടുവന്നെങ്കിലും ചര്ച്ച ചെയ്യപ്പെടാതെ നിയമ ശുപാര്ശ വിസ്മൃതിയിലായിപ്പോയി.
ഭരണഘടനാ ഭേദഗതി
ചരിത്രപ്രസിദ്ധമായ ഭരണഘടനാ ഭേദഗതി പി വി നരസിംഹ റാവു പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന കാലത്താണ് അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടത്. പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനത്തിന് ഭരണഘടന അധികാരം ലഭിച്ച 73ആം ഭരണഘടന ഭേദഗതി 24 /4/1993 ന് രാജ്യത്തെ നിലവില് വന്നതിന്റെ ഓര്മ്മക്കായി 2010 മുതല് ദേശീയ പഞ്ചായത്ത് ദിനമായി ഏപ്രില് 24 ന് ആചരിച്ചുവരുന്നു.
രാജ്യത്തെ പഞ്ചായത്ത് രാജ് സ്ഥാപനങ്ങള്ക്ക് ഭരണഘടനാഭേദഗതി ഏകാത്മകത നല്കുകയും കൃത്യമായ മാര്ഗ്ഗനിര്ദേശം പ്രവര്ത്തനത്തില് ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്തു. ഭരണഘടനയില് പഞ്ചായത്തിനെ കുറിച്ച് ഭാഗം 9 കൂട്ടിച്ചേര്ക്കുകയും 240 മുതല് 243 ഒ വരെയുള്ള പുതിയ അനു:ച്ചേദങ്ങള് ഉള്പ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തതിന് പുറമേ പഞ്ചായത്തുകള് പിന്തുടരേണ്ട 29 അനിവാര്യ ചുമതല ഉള്പ്പെടുത്തിയ പതിനൊന്നാം ഷെഡ്യൂളും പഞ്ചായത്തുകള്ക്കായി ഭരണഘടനയില് ഉള്പ്പെടുത്തി. പ്രാദേശിക സാമ്പത്തിക വികസനം ലക്ഷ്യമാക്കി പദ്ധതി തയ്യാറാക്കല് വകുപ്പ് 243 പ്രകാരം പഞ്ചായത്തുകളുടെ മുഖ്യ ലക്ഷ്യമാക്കി ഭരണഘടന വിഭാവനം ചെയ്യുകയും അങ്ങനെ പദ്ധതി തയ്യാറാക്കി നടപ്പിലാക്കുമ്പോള് സാമൂഹിക നീതി മുഖമുദ്ര ആക്കണമെന്ന് നിഷ്കര്ഷിക്കുകയും ചെയ്തു.
2025ന്റെ പ്രതീക്ഷ
2025ല് കേരളമടക്കം രാജ്യത്തെ 8 പ്രധാനപ്പെട്ട സംസ്ഥാനങ്ങളില് പഞ്ചായത്ത് തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടക്കാന് പോവുകയാണ്.2011 ന് ശേഷം പഞ്ചായത്ത് ഇലക്ഷന് നടക്കാത്ത പോണ്ടിച്ചേരിയും പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനം നിലവിലില്ലാത്ത നാഗാലാന്ഡ്, മേഘാലയ,മിസോറാം, ഡല്ഹി എന്നിവയും പൗരകേന്ദ്രീകൃത വികേന്ദ്രീകരണ പ്രവര്ത്തനങ്ങള്ക്ക് അപമാനമായിത്തീരുന്നു. 2030 ല് ലോകം നേടാന് ഉദ്ദേശിക്കുന്ന 17 സുസ്ഥിര വികസന ലക്ഷ്യങ്ങളില് 9 എണ്ണവും പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനങ്ങളുടെ ചുമതലയില് വരുന്നതാണ്. സുസ്ഥിര വികസന ലക്ഷ്യം നേടല്,ഡിജിറ്റല് സാക്ഷരത,ഗ്രാമസഭ പങ്കാളിത്തം വര്ദ്ധിപ്പിക്കല് ജനസംരക്ഷണം, ശുചിത്വപൂര്ണ്ണമായ ചുറ്റുപാട്,ഗ്രാമീണാരോഗ്യം,ദാരിദ്ര്യ നിര്മാര്ജ്ജനം എന്നീ മേഖലകളില് ഇനിയും ഒരുപാട് സഞ്ചരിക്കാനുണ്ട് എന്ന് 2025 ലെ ദേശീയ പഞ്ചായത്ത് ദിനം രാജ്യത്തെ ത്രിതല പഞ്ചായത്തുകളെ ഓര്മ്മപ്പെടുത്തുന്നു.
മുന്പേ നടന്ന് കേരളം
രാജ്യത്തെ പഞ്ചായത്തീരാജ് സംവിധാനങ്ങള്ക്ക് ദിശാബോധം ലഭിക്കുന്ന രീതിയിലുള്ള ഇടപെടലാണ് കേരളം നടത്തി പോന്നിട്ടുള്ളത്. 1960ല് കേരളത്തില് പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനങ്ങള്ക്ക് തുടക്കമിടുകയും,1963 ഡിസംബറില് കേരളത്തില് ആദ്യമായി പഞ്ചായത്ത് തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടക്കുകയും അന്ന് അധികാരമേറ്റ ഭരണസമിതി 16 വര്ഷത്തോളം ഭരണം നടത്തുകയും 1979 ല് രണ്ടാമത് പഞ്ചായത്ത് തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടക്കുകയും പിന്നീട് പത്തു വര്ഷത്തിനുശേഷം 1989 വീണ്ടും പഞ്ചായത്ത് തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടക്കുകയും 1990 ല് ജില്ലാ കൗണ്സില് തെരഞ്ഞെടുപ്പ് നടക്കുകയും ചെയ്തതോടെ ഭരണഘടനാ ഭേദഗതിക്ക് മുമ്പ് തന്നെ പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനം കേരളത്തില് പുഷ്കലമായിരുന്നു. ഭരണഘടന ഭേദഗതിയെ തുടര്ന്ന് 1995 മുതല് അഞ്ചുവര്ഷം ഇടവേള കളില് കേരളത്തില് പഞ്ചായത്ത് തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടന്നുവരുന്നു.
1996 ഓഗസ്റ്റ് 15ന് ജനകീയാസൂത്രണ പദ്ധതി ആരംഭിച്ചതോടെ ജനപങ്കാളിത്ത ഭരണത്തിന് ആവേശോജ്ജ്വലമായ സ്വീകാര്യത കേരളത്തില് ലഭിച്ചു. കേരളത്തിലെ പഞ്ചായത്ത് രാജ് നിയമത്തില് മൂന്നാം പട്ടികയില് 27 അനിവാര്യ ചുമതലകളും 14 പൊതു ചുമതലകളും 76 വിഷയമേഖല ചുമതലകളും അടക്കം 117 ഉത്തരവാദിത്വാങ്ങള് പഞ്ചായത്തുകള്ക്ക് നല്കുകയും അതിനാവശ്യമായ ഫണ്ട് സംസ്ഥാന ബഡ്ജറ്റില് ഉള്പ്പെടുത്തി നല്കുകയും ചെയ്യുക വഴി കേരളം പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനത്തിന്റെ ചാമ്പ്യനായി മാറി.
1999 ല് സെന് കമ്മിറ്റി റിപ്പോര്ട്ട് പ്രകാരം കേരള പഞ്ചായത്ത് രാജ് നിയമത്തിലെ 285 വകുപ്പുകളില് 105 വകുപ്പുകളും സമഗ്രമായി 2020ല് ഭേദഗതി ചെയ്തതോടൊപ്പം 35 അനുബന്ധ നിയമങ്ങളിലും കാതലായ പരിവര്ത്തനം ഉണ്ടാക്കിയത് കാലികമായ പ്രശ്നങ്ങളില് പഞ്ചായത്തുകളെ ഇടപെടാന് പര്യാപ്തമാക്കി.
പങ്കാളിത്ത ജനാധിപത്യത്തിലൂടെ അതി ദാരിദ്ര്യം പൂര്ണ്ണമായും ഇല്ലാതാകാന് പോകുന്നതും,ദാരിദ്ര്യം ഏറ്റവും കുറഞ്ഞ നിലയില് എത്തിച്ചതും, ആയുര്ദൈര്ഘ്യം ദീര്ഘിപ്പിച്ചതും, ജൈവവൈവിധ്യങ്ങളുടെ സംരക്ഷണം ഉറപ്പുവരുത്തിയതും, പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിന് പ്രോത്സാഹനം നല്കിയതും, സ്ത്രീ ശാക്തീകരണ മേഖലയില് ലോകത്തിനുതന്നെ മാതൃകയായ കുടുംബശ്രീയുടെ പ്രവര്ത്തനത്തെ പരിപോഷിപ്പിച്ചതും ,തൊഴിലുറപ്പ് പദ്ധതിയെ മാതൃക പദ്ധതിയാക്കി മാറ്റിയതും കേരളത്തിലെ പഞ്ചായത്തുകളുടെ അഭിമാനകരമായ പ്രവര്ത്തനത്തിന്റെ മാതൃകാപരമായ തെളിവുകളാണ്. കേരളത്തില് പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനം ആരംഭിച്ചപ്പോള് 922 ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകളാണ് ഉണ്ടായിരുന്നുന്നതെങ്കില് ഭരണഘടന ഭേദഗതിക്ക് ശേഷം 1994 ല് 991 ഉം നിലവില് 941 ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകളുമാണ് കേരളത്തിലുള്ളത്.
പഞ്ചായത്ത് രാജ് സംവിധാനത്തില് ജന പങ്കാളിത്വത്തിന് വലിയ പ്രാധാന്യമുള്ളതിനാല് കേവലം ഹാജറിനപ്പുറമുള്ള പങ്കാളിത്തവും ഇടപെടലുകളും ഉണ്ടായാല് മാത്രമേ സഹസ്സ്രാബ്ദങ്ങള് പഴക്കമുള്ള പ്രാദേശിക ഭരണകൂട സംവിധാനം സാര്ത്ഥകമാവുകയുള്ളൂ. വിജ്ഞാനാധിഷ്ടിത സമൂഹം വളര്ന്നു വരികയും ലോകത്തിന്റെ അതിരുകള് പുതിയ ശാസ്ത്ര കണ്ടുപിടുത്തങ്ങളോടെ ഇല്ലാതാവുകയും, നഗരവല്കരണം യാഥാര്ത്ഥ്യമാവുകയും ചെയ്തതോടെ മാലിന്യം ഒരു വലിയ സാമൂഹ്യ പ്രശ്നമായി തീര്ന്ന ഘട്ടത്തിലാണ് 2025 ലെ ദേശീയ പഞ്ചായത്ത് ദിനം ആഘോഷിക്കുന്നത്. ന്യൂജെന് പ്രശ്നങ്ങള് വലിയ രീതിയില് ഉടലെടുക്കുകയും യുവസമൂഹം ചെറിയ രീതിയില് അബദ്ധസഞ്ചാരം നടത്തുകയും ചെയ്യുന്ന ഘട്ടത്തില് കാലത്തിന്റെ ചുവരെഴുത്ത് വായിച്ച് പുതിയ പ്രശ്നങ്ങളോട് താദാത്മ്യം പ്രാപിക്കാന് പഞ്ചായത്തുകള് മുന്നോട്ടു വരേണ്ടതായിട്ടുണ്ട്. സമ്പ്രദായിക പ്രശ്നങ്ങള്ക്കും ചിന്തകള്ക്കും ഇടപെടലുകള്ക്കും അപ്പുറം വലിയ രീതിയില് വളര്ന്നുവന്ന പുതിയ സാമൂഹിക പ്രശ്നങ്ങളെ കാണാതെ പോകുന്നത് പുതുതലമുറയോട് ചെയ്യുന്ന ഒരു വലിയ പാതകം ആയിരിക്കും. യുവജനങ്ങളുടെ പ്രശ്നങ്ങള് എന്താണെന്ന് മനസ്സിലാക്കുവാനും അവരിലേക്ക് ഇട കലര്ന്ന് പ്രവര്ത്തിക്കുവാന് പഞ്ചായത്തുകള് സമയം കണ്ടെത്തേണ്ടതായിട്ടുണ്ട്. സേവനങ്ങളില് ഗുണമേന്മ വര്ദ്ധിപ്പിച്ച് കാര്യക്ഷമത പൂര്ണാര്ത്ഥത്തില് ഉണ്ടാക്കി നൊടിയിടക്കുള്ളില് സേവനം നല്കാന് ഓണ്ലൈന് മാര്ഗങ്ങള് കെ സ്മാര്ട്ട് അടക്കമുള്ള സംവിധാനങ്ങള് പരിപൂര്ണ്ണമാകുന്ന ഘട്ടത്തിലാണ് 2025ലെ ദേശീയ പഞ്ചായത്ത് ദിനം ആഘോഷിക്കുന്നത്. പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങള് കൊണ്ട് വിറങ്ങലിച്ച് നില്ക്കുന്ന ഘട്ടത്തില് പ്രദേശങ്ങളെ കാര്ബണ് ന്യൂട്രല് ആക്കുന്നതുപോലുള്ള നൂതന പദ്ധതികള് ഏറ്റെടുത്ത് നിലവിലുള്ള മനുഷ്യരുടെ ജീവിതാവസ്ഥയില് മാറ്റം ഉണ്ടാക്കുവാന് പഞ്ചായത്തുകള് മുന്നോട്ട് വന്നാലേ 2025 ലെ ദേശിയ പഞ്ചായത്ത് ദിനാഘോഷം അര്ത്ഥപൂര്ണ്ണമാകുകയുള്ളൂ .